ID : 40940095
بررسی آیین‌هایی که به تاریخ پیوست؛
رسوم عاشورایی ابرکوهی‌ها از ماتم چهارمناره تا گلاب‌پاشی با کاج
بیش از ۲۳ نوع آداب و رسوم عزاداری محرم ابرکوه توسط پژوهشگران شناخته شده که تنها نامی از برخی از آنها به جامانده است.
به گزارش یزدرسا، تاکنون ۳۶ مورد از مراسم و آیین‌های مربوط به ماه محرم استان یزد در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است.
این رسوم و آیین‌ها در شهرستان‌های مختلف استان نظیر ابرکوه، اردکان، بافق، تفت، مهریز، میبد و یزد برگزار می‌شود و برای حفظ آنها نسبت به ثبت این آئین‌ها در فهرست آثار ناملموس کشور اقدام شده است.
شهرستان‌های اردکان و میبد دارای بیشترین آیین محرمی ثبت‌شده هستند، مراسم هشتم محرم شهرستان ابرکوه، مراسم روز عاشورا و نخل برداری حسینیه امام تفت، عزاداری و نخل برداری در تفت به‌عنوان طولانی‌ترین نخل برداری ایران، تعزیه در روستای توت اردکان، مراسم اجغه زنی بافق از مهم‌ترین مراسم مذهبی در ماه‌های محرم و صفر هستند که به ثبت ملی نیز رسیده‌اند.
آیین‌های عزاداری در شهرستان ابرکوه به علت سنت‌ها و مراسم‌های خاص در کشور مطرح و منحصربه‌فرد شده و بسیاری از آیین‌های آن نیز به ثبت ملی رسیده است که یزدرسا در گفتگو با یک کارشناس فرهنگ عامه به بررسی آن پرداخته است.
عاطفه رنجبر کارشناس ایران‌شناسی در یزد در گفتگو با یزدرسا گفت: ماتم چهار مناره یکی از سنت‌های دیرینه و آیین‌های ویژه محرم در شهرستان ابرکوه است است که نسل به نسل از سادات شهرستان به فرزندان آنان منتقل‌شده است؛ بدین ترتیب که همیشه چند روز مانده به شروع ماه محرم، سادات هر محله با آدابِ خاصی به مشکی پوش کردن چهار مناره مهم شهر می‌پردازند.
وی ادامه داد: در این آیین که با حضور گسترده مردم همراه با نواختن طبل و مراسم زنجیرزنی و سینه‌زنی انجام می‌شود، سادات ابتدا پرچم‌های سبزرنگ مناره‌ها را بازکرده و پس از گلاب‌پاشی مناره، آن را به پرچم سیاهی که نشانه ماه عزای امام حسین (ع) است، مزین می‌کنند.
رنجبر افزود: چهار مناره‌ای که سیاه‌پوش می‌شود عبارت‌اند از: مناره مسجدِ امام حسین(ع) در محله گلکاران، مناره مسجد آقا در محله دروازه میدان، مناره مسجد جامع واقع در میدان امام حسین (ع) و مناره امامزاده احمد (ع) که سیاه پوش شدن آنها خبر از فرارسیدن محرم است.
این کارشناس فرهنگ عامه افزود: موسیقی حماسی در میان هیئت‌های عزاداری شهرستان ابرکوه یکی از کهن آیین‌هاییست که در آذرماه ۱۳۹۱ به ثبت ملّی نیز رسیده است، زیرا قدمت آن به بیش از ۱۰۰ سال می‌رسد و ریتم آن برای هماهنگی دسته‌جات عزاداری کاربردی به‌خصوصی دارد.
رنجبر افزود: این موسیقی با ادوات طبل، شیپور و سنج انجام می‌گیرد که افرادی که مهارت لازم را دارند این آیین را به اجرا در می‌آورند. این نوع موسیقی بیشتر در محله «درب‌قلعه» سابقه تاریخی دارد.
وی ادامه داد: حرفه طبلان، شیپورچی و سنج زنان در ابرکوه موروثی است که بیشتر در خانواده‌های فتح اله اسماعیل، حسین فتح اله، علی فتح اله، شیرخان فتح اله و غلامحسین محمدی پور دیده می‌شود. همچنین خانواده‌های حسن کارگر، زین العابدین عزیزی، محمد عزیزی و عباس عزیزی پناه، علی عطوف و فردی بنام اسکندر از محله بازار که طبل بزرگی داشت و امروز به طبل اسکندر معروف است، این آهنگ را اجرا می‌کنند.
وی اضافه کرد: علاوه بر موسیقی حماسی ابرکوه ویژه ماه محرم که به ثبت ملّی رسیده است، آیین زنجیر زنی هماهنگ هیئت‌ها در شهر ابرکوه نیز در سال ۱۳۹۲ به شماره ۱۱۱۳، جوش دوره با شماره ۵۴۴ و «شده‌برداری» نیز با شماره ۱۱۰۷ درفهرست آثار ملی به ثبت رسید.
رنجبر عنوان کرد: بیش از ۲۳ نوع آداب و رسوم عزاداری محرم ابرکوه توسط پژوهشگران ابرکوهی شناخته شده که از جمله آنها گفتگوی آب، مشک‌داران، پامنبری، شیپور جمع، روضه‌خوانی‌های خانگی، مراسم آماده‌سازی شدّه، گلاب‌پاشی با برگ‌های کاج، کوچه‌های شربتی، تعزیه شمر و حضرت عباس(ع) و سنگ زدن به شمر سنت‌هایی است که در هنگام اجرا مردم را به واقعیت مفاهیم عاشورا و اهداف امام حسین (ع) نزدیک‌تر می‌کرده و افراد را تحت تأثیر قرار می‌داده اما امروز تنها نام آنها به‌جامانده است.
این پژوهشگر تاریخ گفت: به گفته پژوهشگران ابرکوهی، در روز عاشورا هیئت‌ها بعد از عزاداری در محل، به رسم و عادت دیرینه به ترتیب خاصی از یک مسیر ابتکاری و از پیش تعیین شده که طی آن تمامی هیئت‌ها از مقابل حسینیه‌های دیگر محلات عبور می‌کنند، به راه می‌افتند. به‌این‌ترتیب که ابتدا هیئت محله درب قلعه، سپس نبادان، به ترتیب از حسینیه‌های خود حرکت کرده و پس از عبور از حسینیه محله بازار، وارد میدان امام حسین(ع) می‌شدند و در ادامه مسیر دروازه میدان، بافت تاریخی و کوچه‌های خانه آقازاده، محله قلعه‌نو، جهانستان، امامزاده احمد (ع) و حسینیه محله نبادان را طی می‌کردند؛ امّا امروزه آن مسیر کوتاه‌تر شده و دیگر هیئت‌ها از کوچه‌ها عبور نمی‌کنند و بسیاری از سنت‌هایی هم که در همین کوچه‌ها اجرا می‌شد مانند گلاب‌پاشیدن با برگ کاج، لعن شمر و کوچه‌های شربتی، به واسطه همین امر از بین رفته است.
با وجود اینکه برخی آیین‌ها و آداب و رسوم عزاداری امام حسین(ع) در نقاط مختلف استان به مرور در گذر زمان به فراموشی سپرده شده است اما مراسم سوگواری ماه محرم و صفر در استان یزد با شکوه خاصی برگزار می شود به طوری که هیچ محله‌ای نیست که در آن مراسم روضه خوانی برگزار نشود. بیشتر مردم با لباس سیاه در محافل تکایا و حسینیه ها شرکت کرده و به سینه زنی و عزاداری می پردازند.
انتهای پیام/ع
summary-address :
