سرو ابرکوه،

حضرت امام خمینی (ره) اول ناظر بر امور انسان ها را خداوند می داند . ایشان   معتقدند در کشور اسلامی ولی فقیه ناظر بر امور دیگران است  همچنین شخص رئیس جمهور و هریک از نمایندگان مجلس و وزرا  نقش نظارتی بر اعمال دیگران دارند. در بیانات ی دیگر ائمۀ جمعه و جماعات را نیز ناظر می دانند .اما ایشان برای مردم چه زن چه مرد نیز نقش نظارتی  قایل هستند.

« این حکومت در همه مراتب خود، متکى به آراى مردم و تحت نظارت و ارزیابى و انتقاد عمومى خواهد بود.»1

حضرت امام نقش نظارتی مردم را به مقدمه قانون اساسى مستند می کنند :

« در مقدمۀ قانون اساسی  صریحاً مقرر است که هر یک از افراد اهالى مملکت در تصویب و نظارت امور عمومى، محق و سهیم مى‏باشند.» 2

ایشان همچنین نقش نظارتی مردم را بزرگترین ضمانت حفظ امنیت جامعه می دانند:

« آگاهى مردم و مشارکت و نظارت و همگامى آنها با حکومت منتخب خودشان، خود بزرگترین ضمانت حفظ امنیت در جامعه خواهد بود. »  3

حضرت امام در لزوم نظارت مردم بر امور جارى کشور می فرمایند:

« همه اجزاى مملکت باید نظارت در امور بکنند که نتوانند شیاطین باز رخنه بکنند. در [ادارات‏] دولتى اشخاصى که رفت و آمد مى‏کنند، اینها باید نظارت در کارهاى آنها بکنند، یعنى مثل سمت بازرسى و تفتیش و اینطور چیزها که اگر خطایى اینها مى‏کنند، تعمدى مى‏کنند- عرض مى‏کنم که- خیانتى مى‏کنند، به دستگاه قضایى اطلاع بدهند تا اینکه آنها تعقیب بکنند .» 4


ایشان همۀ گرفتاری های کشور را ناشی از این می داند که پایبندی به قانون نبوده است و این را وظیفۀ مردم می دانند که  بر کار آن ها نظارت نداشته اند:

« همه مصیبتهایى که در این سالها واقع شده است براى این بوده است که دستگاهها سرِخود بوده‏اند. از آن دستگاه اول گرفته، آن شخصى که به اسم شاه در این مملکت حکومت کرده، سرِ خود حکومت کرده، مقید به قوانین نبوده. ...اگر بخواهد مملکت ایران یک مملکتى بشود که مترقى به معناى واقعى باشد، نه اینکه لفظى و همین گفتن ترقى. معنویات یک مملکتى را باید درصدد بود که اصلاحش کرد؛ یعنى باید دست خیانت را کوتاه کرد، دست جنایات را کوتاه کرد.

همه جاهایى که یک عضوى از اعضاى ادارات دولتى یا دولت، عضوى از اعضاى دولت تکفل مى‏کنند، مردم موظفند که نظارت کنند در آن. آنهایى که مى‏روند آنجا براى گرفتاریهایى که مثلًا دارند، محاکماتى که دارند، مى‏روند در کلانتریها، ... خودشان باید ناظر باشند که چه مى‏گذرد. و خودشان مکلفند، اگر بخواهند مملکت اصلاح بشود مکلفند که چیزهایى که گذشته است اگر خلاف بوده است، به جاهایى که براى این امر تأسیس مى‏شود اطلاع بدهند تا تعقیب بشوند. » 5

ایشان با درخواستى عاجزانه بر لزوم مراقبت مردم، از اعمال مسئولان تأکید می کنند تا کاری خلاف اسلام صورت نگیرد :

« ... این یک سفارش عمومى است که پیش من اهمیت دارد و باید عرض بکنم به همه، به همه قشرهاى ملت باید عرض بکنم با کمال دقت توجه کنید که یک قدم خلاف اسلام نباشد، یک قدم. با کمال دقت ملاحظه کنید که کمیته هایى که در تحت کفالت شماست اشخاصى‏ توى آن نباشند که خلاف اسلام عمل مى‏کنند. با کمال دقت ملاحظه کنید کسانى که به عنوان اسلام، به عنوان مسلمین، به عنوان چه، معممین کذا، اینها یک قدم خلاف برندارند که خداى نخواسته چهره اسلام را برخلاف آنطورى که هست قبیح نشان بدهند.

این در نظر من از همه چیزها اهمیتش بیشتر است و مسئولیتش هم بیشتر. همه ما مسئولیم که این کار را انجام بدهیم؛ یعنى آنطور که، آنقدرى که، قدرت داریم این کار را انجام بدهیم که گمان نشود که اسلام هم مثل سایر حکومتهاى دیگر هست و تا حالا دستشان چیزى نبوده؛ حالا که دستشان آمده، همانند که بودند و همانند که هستند .. »6

حضرت امام (ره)  مراقبت مردم  از اعمال مسئولان را مسئلۀ مهمی می دانند که همۀ مردم در این امر خطیر وظیفه دارند نظارت کنند:

« این مسئله مهم است. و آقایان توجه کنند همه و همه ملت موظفند که نظارت کنند بر این امور. نظارت کنند اگر من یک پایم را  کج گذاشتم، ملت موظف است که بگویند پایت را کج گذاشتى، خودت را حفظ کن. مسئله، مسئله مهم است. همه ملت موظفند به اینکه نظارت داشته باشند در همه کارهایى که الآن مربوط به اسلام است.

اگر دیدند که یک کمیته خداى نخواسته برخلاف مقررات اسلام دارد عمل مى‏کند، بازارى باید اعتراض کند؛ عرض بکنم که کشاورز باید اعتراض کند؛ معممین و علما باید اعتراض کنند. اعتراض کنند تا این کج را راست کنند. اگر دیدند یک معمم بر خلاف موازین اسلام، خداى نخواسته، مى‏خواهد عمل بکند، همه موظفند که جلویش را بگیرند .» 7 

ایشان حضور مردم در صحنه های مختلف و نظارت آنان را از ثمرات منحصر به فرد جمهوری اسلامی می دانند که خود یک معجزه ای الهی می باشد:

« ... ما اگر فایده‏اى از این جمهورى اسلامى نداشتیم الّا همین حضور ملت به همه قشرهایش در صحنه و نظارت همه قشرها در امور همه، این یک معجزه‏اى است که جاى دیگر من گمان ندارم تحقق پیدا کرده باشد. و این یک هدیه الهى است که بدون اینکه دستهاى بشر در آن دخالت داشته باشند خداى تبارک و تعالى به ما اعطا فرموده است. و ما باید قدر این نعمت را بدانیم؛ ... . » 8

حضرت امام معتقدند اصل نظارت مردم در کارها یک تکلیف مهمی است که به حفظ اسلام کمک می کند پس بر همه واجب است :

« آسان این را نگیرید که ما دخالت نمى‏کنیم؛ یک دسته بگویند: ما دخالت نمى‏کنیم، از باب اینکه امر سیاسى است، به ما چه! این امر سیاسى به همه مربوط است، به اسلام مربوط است، به حفظ اسلام مربوط است. ما اگر نظارت نکنیم؛ یعنى، ملت اگر نظارت نکنند در امور دولت و مجلس و همه چیز، اگر کنار بروند، بسپارند دست اینها و بروند مشغول کارهایشان بشوند، ممکن است یک وقت به تباهى بکشد. 

ما باید ناظر باشیم به امور مردم. ما باید، ملت باید ناظر باشد به امورى که در دولت مى‏گذرد، امورى که- فرض کنید که- در مجلس مى‏گذرد. نظارت! توجه داشته باشد به اینها. اگر دخالت نکنند و یک صدمه‏اى به اسلام برسد، هر یک یک ما در محکمه عدل الهى مسئول هستیم؛ یک یک ما. کسى بگوید: «به من چه ربطى دارد؟» این است که بگوید: اسلام به من چه ربطى دارد. مگر مى‏توانى بگویى: اسلام به من چه ربطى دارد؟! تو مکلفى حفظ کنى. امانت خداست  »9                    

ایشان نقش نظارتی مردم را بیمه کنندۀ انقلاب اسلامی در برابر توطئه های دشمنان داخلی و خارجی می دانند:  

« و این اشخاص منحرفى که در داخل و خارج شیطنتهایى مى‏خواهند بکنند بسیار ابله هستند! اینها عقلشان را از دست داده‏اند. حب مقام و جاه اینها را اصلًا نابینا کرده، بصیرتشان رااز آنها گرفته. اینها نمى‏دانند که در یک کشورى که وضعش این طورى است، در یک کشورى که همه مردمش فریاد مى‏زنند و جنگ مى‏روند و عشق به فداکارى دارند، در یک همچو کشورى نمى‏شود از این کارها کرد، نمى‏شود با این کشور معارضه کرد، نمى‏شود در این کشور کودتا کرد.

اینها اشتباهشان همه‏اش این است که نه قدرت اسلام را اینها مى‏توانند بفهمند، و نه ملت خودشان را شناخته‏اند. ... نمى‏دانند که چشمهاى بیناى این کشور به همه کارهاى آنهااز صبح تا شبشان نظارت دارد. ...» 10

در پایان همراه و همگام با امام شهیدان به نتیجۀ نهائی این نظارت ها امیدواریم که :

« من امیدوارم که ان شاء اللَّه، این روحیه قوى‏اى که در این کشور هست، این روحیه اسلامى و توحیدى که در این کشور هست، باقى باشد. این کشور راما به صاحب اصلى او، امام زمان- سلام اللَّه علیه- تحویل بدهیم. ان شاء اللَّه، به خدمت ایشان همه، ان شاء اللَّه همه، برسیم و کشور را و ملت را تسلیم ایشان بکنیم. خداوند ان شاء اللَّه همه شما را و همه مارا و همه ملت را و همه مسلمین را موفق کند که به تکالیف اسلامیمان عمل بکنیم . و السلام علیکم و رحمة اللَّه و برکاته. » 11                     
...................
فهرست منابع

1 –  صحیفه امام    ج‏4 ، ص: 159
2 – صحیفه امام    ج‏1 ،  ص: 145  
3 – صحیفه امام، ج4‏ ، ص:  348
4 – صحیفه امام، ج‏ 5، ص:  535
5 -  صحیفه امام، ج‏ 5، ص:  536
6 – صحیفه امام    ج‏ 8 ،  ص: 6
7 – صحیفه امام    ج‏8 ، ص : 5
8 –  صحیفه امام، ج‏14، ص: 204
9 – صحیفه امام، ج‏15، ص: 17
10 – صحیفه امام، ج‏16، ص: 182
11- صحیفه امام، ج‏16، ص: 183

نویسنده: شهلا یزدان پناه کارشناس ارشد فلسفه و کلام اسلامی