تقابل انقلاب اسلامی ایران با مدرنیسم
به گزارش صبح مهریز به نقل از یزد رسا، حسین حاتمی در یادداشتی در آغاز بهمن ماه، که بزرگترین واقعه تاریخ پر فراز و نشیب ایران در آن رقم خورد، نوشت:
انقلاب اسلامی ایران که خیزشی دین مدارانه و مبتنی بر اراده ای مردمی و مذهبی بود، نه تنها با مظاهر مدرنیسم غربی به مقابله پرداخت، بلکه جنبش بازگشت به خویشتن را مطرح کرد.
شناخت جوانب انقلاب اسلامی و آگاهی از ویژگی ها و اهداف آن ابتدایی ترین قدم در راستای حفظ و پیشبرد آن است، بنابراین پرداختن به این مسئله که انقلاب اسلامی چرا و با چه هدفی صورت گرفته از اهمیت بسزایی برخوردار است؛ این مهم برای مدیران و دست اندرکارانی که قرار است این شجره طیبه را به ثمر بنشانند اهمیتی مضاعف دارد.
خیزش بلند انقلاب اسلامی زمانی شکل گرفت که ارزشهای اسلامی و انقلابی در تقابل با ارزشهای مدرن و غربی قرار داشت. هر چند عوامل مختلفی بودند که سبب بروز و ظهور انقلاب شدند و صرفاً نمیتوان این حرکت را منبعث از یک عامل دانست، اما پوشیده نیست که شیرازه بند همه عوامل و جریان ها، ارزشهای انقلابی و اسلامی؛ تحت رهبری بی مانند مرجع عالیقدر شیعه، امام خمینی (ره) بود.
در دورانی که حکومت پهلوی اهداف و آرمانهای خود را در فرهنگ مدرنیته دنبال میکند و سعی بر آن دارد که بنیان های جامعه را بر تفکرات مدرنیسم استوار سازد، رویکردی دیگر بر مبنای آموزه های مترقی دین اسلام و نگرش پویای فقه شیعی؛ بر آن است تا دیدگاه های مقطعی و غیر جامع مدرن را به چالش کشیده و با انقلابی اسلامی، چهارچوب جامع و مانعی را برای حیاتی متعالی و جامعه ای پیشرو رقم بزند.
این نوشتار بر آن نیست که انقلاب اسلامی را رویکردی صد در صد مخالف با تمام مؤلفههای مدرنیسم معرفی کند، چراکه هدف رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت آیتالله خمینی (ره) چیزی فراتر از مدرنیته، یعنی همزیستی «سنت و تجدد» بوده است و آن را گامی ورای اندیشه مدرن، پسا مدرن و در واقع مبتنی بر نیازها و ویژگی های انسانی می داند.
انقلاب اسلامی ایران با اعتقاد به جمع بین سنت و مدرنیسم و مردم سالاری دینی، در هم شکننده نظریه های بی فرجامی همچون تعارض دین و سیاست بود که در آن روزها و در اصول تفکرات مدرنیسم به عنوان نجات دهنده مردم و جامعه مطرح می شد.
انقلاب اسلامی ایران در حالی اتفاق افتاد که همه شواهد علیه نقش دین در سامان عرصه سیاسی نمود داشتند. با این حال، انقلاب درصدد برمیآمد تا جمعی میان دین و مردمسالاری صورت دهد. البته کارنامه انقلاب اسلامی، از این جنبه در مقام عمل، محتاج در نظر گرفتن فرازوفرودهای بسیاری است. اما نمیتوان این دغدغه مهم و جدی این انقلاب، یعنی جمع مردمسالاری و دینداری را نادیده گرفت. بنابراین دموکراسی غربی نیز در ایران شکلی بومی یافت. این دغدغه بهوضوح و بهوفور در قانون اساسی ما هم جلوه دارد.
مواردی متعددی هستند که نسبت بین مدرنیسم و انقلاب را روشن تر می کند که به عنوان نمونه می توان به برخی اشاره کرد.
- تفاوت بنیادین : در دهههای 1340 و 1350، حکومت پهلوی جامعه ایران را در معرض یک برنامه مدرنیزاسیون دولتی قرار داد و روابط اقتصادی، نهادهای اجتماعی و قالبهای فرهنگی کشور از این برنامه متأثر شدند. از این به بعد، شکل زندگی متحول شد و ساختارهای اجتماعی سنتی در معرض تهدید قرار گرفتند؛ چراکه فرآیند توسعه و نوسازی متأثر از برنامههای غربی شد. اما در مقابل، گروهی ایجاد شدند تحت عنوان گروه اسلامگرایان که خواهان شکلگیری انقلاب اسلامی بر اساس ارزشهای اسلامی بودند.
از این منظر میتوان گفت انقلاب اسلامی حاصل چالش دو گفتمان با عناصری کاملاً ناهمخوان و متعارض بوده است.
- بازگشت به سنت : دور شدن از سنت جزیی غیر قابل تفکیک از تفکر مدرنیسم است. بنابراین تقابلهایی که اسلام با مدرنیته از لحاظ نظری داشتند سبب شد تا بازگشتی به سنت و اصول اسلامی ایجاد شود. بسیاری از اصول مدرن با فرهنگ و ارزشهای انقلابی و اصولی کشور ایران ناهمخوانی داشت. از این رو، بازگشت به سنت، خود تحولی برای شکلگیری انقلاب شد.
- نفی عقلانیت محض : نگاه تفکر مدرن به مقوله عقلانیت نیز متفاوت بوده و با تعریفی خاص از آن، هر چیز را با ملاک عقل میسنجد و به عقلانی و غیرعقلانی تقسیم میکند. آنچه را که با این ملاک عقلانی میداند، هنجار و متعارف و آنچه با این ملاک ناسازگار است، ناهنجار و غیرمتعارف میخواند و به حاشیه میراند.
نگاهی که در مدرنیته به عقل وجود دارد، نگاهی ابزاری و کثرتگرایانه است که سنتها را کنار گذاشته و نیز با نگاهی که اسلام به عقل دارد متفاوت است.
از منظر دین، تأمل پیرامون برخی مسائل، همچون عالم معنا و متافیزیک، نیاز به چیزی غیر از عقل صرف دارد؛ اما این برخورد با عقل، در دورهی مدرن تغییر میکند و اصالتی بیش از آنکه در شأن عقل باشد به آن داده میشود.
- توجه به رهبری اسلامی: یکی دیگر از باورهای مدرنیسم، تکثر در شیوههای مدیریتی است؛ نگاهی که عدم یکپارچگی را برای افراد جامعه به ارمغان میآورد. اما نظریه مدیریت و رهبری در انقلاب اسلامی بر پایه ولایتمداری و شیوههای اسلامی است که افراد را به سوی یکپارچگی و نظم در جامعه هدایت میکند. رهبری انقلاب اسلامی ایران دارای نوعی ایدئولوژی بود که در مقابل ایدئولوژیهای وارداتی غرب قرار داشت.
از این رو، انقلاب اسلامی توانست الگویی برای تلفیق سنت و مدرنیته شود و نیز به عنوان الگویی برای مقابله با مظاهر مدرنیسم غربی، از قبیل اومانیسم، سکولاریسم و ماتریالیسم قرار گیرد. در نتیجه توانست در عین اخذ جنبههای مثبت تمدن غرب، ارزشهای اسلامی را هم به آن بیفزاید و در نهایت، وحدت در ارزشهای اسلامی و کثرت در تکنولوژیها و شیوههای اعمال و اجرای آن ارزشها را به منصه ظهور برساند.
- و...
در پایان میتوان گفت که تا پیش از انقلاب اسلامی، نظریه پردازان بیشتر با نگاه مدرنیته به انقلابها نگاه میکردند؛ یعنی انقلاب در جهت مدرن شدن و نو شدن تلقی میشد، در حالی که انقلاب اسلامی نه تنها با مظاهر مدرنیسم غربی به مقابله پرداخت، بلکه جنبش بازگشت به خویشتن را مطرح کرد. بنابراین هدف انقلاب این بود که ضمن بهرهگیری از تکنولوژیهای مدرن روز، در جهت توجه بیشتر به اندیشه و تفکرات بومی تلاش کند.
حسین حاتمی
دیماه ۹۶
Entrades Relacionades:
آخرین عناوین
- برای تخریب همه آزمایشگاههای بیولوژیک آمریکا در منطقه اقدام کنید (Obre una nova finestra)
- درمان در ایران همطراز آلمان است (Obre una nova finestra)
- سردار نقدی: ترور شهید سلیمانی از اثرات مذاکره با آمریکا بود/ آماده مقابله با شیطان بزرگ هستیم (Obre una nova finestra)
- کلیپ/ موشک های صلح آمیز (Obre una nova finestra)
- هشتگ #نمازجمعه_تاریخ_ساز فضای مجازی را پر کرد (Obre una nova finestra)
- هشتگ #نمازجمعه_تاریخ_ساز فضای مجازی را پر کرد (Obre una nova finestra)
- خبرگزاری دولت روحانی: ارتباط هواپیمای اوکراینی، یک دقیقه قبل از شلیک با مرکز قطع شده بود (Obre una nova finestra)
- متن دستنوشته سپهبد شهید قاسم سلیمانی در فراق یاران شهیدش+ عکس (Obre una nova finestra)
- هشتگ #کاسبان_خون ترند اول توییتر فارسی شد (Obre una nova finestra)
- وقتی تیر ضدانقلاب باز هم به سنگ خورد! (Obre una nova finestra)
- تقاضا کردیم پروازها متوقف شود/ اپراتور هواپیما را موشک کروز تشخیص داده بود+فیلم (Obre una nova finestra)
- شجاعت صداقت در حادثه تلخ هواپیمای اوکراین/ وقتی بین مردم و حاکمیت پنهان کاری معنا ندارد+ اينفوگرافيك (Obre una nova finestra)
- شجاعت صداقت در حادثه تلخ هواپیمای اوکراین/ وقتی بین مردم و حاکمیت پنهان کاری معنا ندارد+ اينفوگرافيك (Obre una nova finestra)
- تلاش اوکراین و آمریکا برای شانه خالی کردن از سقوط هواپیمای اوکراینی و مرگ بیش از ١٤٠ ایرانی/١٣ نخبه ایرانی قربانی "تابوت پرنده" آمریکا/لزوم احضار سفرای اوکراین و سوئیس به وزارت خارجه (Obre una nova finestra)
- ید طولای هواپیماهای بوئینگ در سقوط/ مرگ ۵۲۲ نفر در "تابوت پرنده" آمریکایی طی یک سال اخیر (Obre una nova finestra)
- سیلی هشتگی کاربران ایرانی پس از «سیلی موشکی» (Obre una nova finestra)
- میتوانستیم در گام اول ۵۰۰ کشته به آمریکا تحمیل کنیم (Obre una nova finestra)
- ساخت بازی رایانه ای بزرگ #انتقام_سخت در سازمان فضای مجازی بسیج کلید خورد (Obre una nova finestra)
- فارسی زبانان ضدانقلاب ناگهان متوجه تشییع حاج قاسم شدند!+تصاویر (Obre una nova finestra)
- فیلم/ تصاویر هوایی بهتآور از شکوه و عظمت حضور میلیونی مردم در تشییع سردار دلها در شهر کرمان (Obre una nova finestra)
- همه بر انتقام خون حاجقاسم تاکید دارند بجز ارگان دولت!/ زمینه سازی جنگ با شعار "انتقام نگیریم" توسط روزنامه دولتی و اصلاح طلبان تندرو (Obre una nova finestra)
- هشتگ #پروژه_انتخاباتی_FATF ترند اول توییتر فارسی شد (Obre una nova finestra)
- وقتی مردم پاسخ «نه» به تلاش دیماه رسانههای معاند دادند (Obre una nova finestra)
- فیلم/ مستند رو در رو با قاتل (Obre una nova finestra)
- واکنش تند کاربران شبکه های اجتماعی به فرار رئیس جمهور از آلودگی هوا (Obre una nova finestra)
- فیلم/ مصاحبه منتشر نشده با تروریستهای ماهشهر (Obre una nova finestra)
- هشتگ #نهم_دیماه ترند اول توییتر فارسی شد (Obre una nova finestra)
- داغ مجازی بر پيشانی فتنه گران (Obre una nova finestra)
- فیلم/ مستند پویا بختیاری و خانواده اش بدون روتوش (Obre una nova finestra)
- وعده دولت برای کولبران فقط مصرف انتخاباتی داشت؟ (Obre una nova finestra)
- ببینید| مستندی تلخ از آخرین وضعیت آبگرفتگی در کوت عبدالله (Obre una nova finestra)
- شهادت سردار فضلی تکذیب شد (Obre una nova finestra)
- فیلم/ صداي پاي جهاد در آب (Obre una nova finestra)
- واکنش گسترده فعالان مجازی به پروژه انتخاباتیFATF (Obre una nova finestra)
- داغ مجازی بر پیشانی غربگرایان +عکس (Obre una nova finestra)
- دلیل اصلی بازداشت «کیانوش راد» چیست؟ (Obre una nova finestra)
- مرخصی «جهرمی» مسبب قطعی 10 روزه اینترنت در کشور/ دستگاه قضا به خسارتهای وارد آمده به مردم و کشور ورود میکند؟ (Obre una nova finestra)
- فیلم/ مستند شبی در بزرگراه (Obre una nova finestra)
- زخم بنزین/ ابعاد جدید اغتشاشات در تبریز + اعتراف بازداشتشدگان (Obre una nova finestra)
- آشوب با روتوش هنر؛ کاربران فضای مجازی، سلبریتیهای اجاره ای را داغ کردند +تصاویر (Obre una nova finestra)