آئین اختتامیه دومین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی و اهدا نخستین جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی در مؤسسه اسراء برگزار شد. به گزارش میبدخبر به نقل از مرکز خبر و اطلاع رسانی جامعةالمصطفی، در این مراسم، آیت الله اعرافی، رئیس جامعةالمصطفی، در سخنان خود ضمن تقدیر از برگزار کنندگان این کنگره، به مرور تئوری­های مرسوم در علوم اسلامی انسانی پرداخت و خاطرنشان کرد: در میان حدود بیست نظریه و تقریری که از علوم انسانی اسلامی وجود دارد، ده نظریه از اهمیت بیشتری برخوردار است. وی افزود: این تصاویر از علوم انسانی اسلامی مانع الجمع نیستند و قالباً امکان جمع، پیشرفت و ترقی دارند. در برخی از این تصاویر، علم به همان معنی موسوم ساینس نگاه شده است اما در برخی از تصاویر به مفاهیم آن پس از رنسانس توجه شده است. رئیس المصطفی در تشریح نخستین تعریف علوم انسانی اسلامی ابراز داشت: در این تعریف، علم انسانی اسلامی علمی است مبتنی بر مبانی دینی که بر علوم انسانی وارد می­شود. یعنی ما مبانی علوم انسانی را از معارف دین و منابع اسلامی استخراج و به دانشمندی که در صدد تحقیق است، ارائه نماییم. در این تعریف،‌ دین در بنیادهای علوم انسانی تصرف می­نماید. وی، ادامه داد: در تعریف دوم، علم انسانی اسلامی علمی است که در آن مسائل و موضوعات مطروحه از کتاب و سنت، با روش­های خاص علوم انسانی بررسی گردد. در این تعریف،‌ گزاره­ها و سوژه ها را با روش اجتهادی از دین برداشته و به علوم انسانی می­سپاریم تا با روش­های مرسوم خود مورد بررسی قرار دهد. آیت الله اعرافی تعریف سوم را معکوس تعریف دوم خواند و گفت: در تعریف سوم، مسائل تولید شده در علوم انسانی را به کتاب و سنت و منابع دینی عرضه می­نماییم تا هنجارهای تولید شده در علوم انسانی، توسط منابع دینی باز تولید گردد. وی، تعریف چهارم را جمع میان تعریف دوم و سوم و تعاملی دوسویه دانست و ادامه داد: در تعریف پنجم، از مفهوم رایج علم به معنی دانش فاصله می­گیریم و گفته می­­ شود علم انسانی اسلامی علمی است که از منظر روش توسعه یافته است. در این معنی، علم می­تواند چند روشی باشد و علم انسانی اسلامی حاوی گزاره­هایی در زمینه علوم انسانی با روش­های فراتر از روش تجربی، شامل روش اجتهادی و وحیانی است. عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، در تشریح تعریف هفتم علوم انسانی اسلامی خاطرنشان کرد:‌ در این تعریف که کمتر به آن پرداخته شده است، علم انسانی اسلامی علمی که استلزامات اندیشه دینی و معارف اسلامی را در حوزه­ علوم انسانی استکشاف می­نماید. وی افزود: علم انسانی اسلامی در تعریف هشتم علمی است که توسط مسلمانان یا در جامعه اسلامی تولید شده باشد. در معنی نهم به علم آمیخته با آموزه­های الهی و در تعریف دهم، به علمی که با قصد قربت انجام شود، گفته می­شود. در میان این تعاریف، هفت تعریف نخست دارای اهمیت زیادی است که حوزه و دانشگاه، تنها در سطوح اولیه به آن پرداخته است. آیت الله اعرافی، رشد و توسعه علوم انسانی اسلامی با رویکردهای هفتگانه بیان شده را مستلزم تحولاتی زیرساختی در حوزه و دانشگاه دانست و ابراز داشت: با وجود آنکه در حوزه، روش شناسی قوی و عمیقی وجود دارد، اما برای رسیدن به تمام این تصاویر کافی نیست و باید با ایجاد تغییراتی در این مقوله رشد نماییم. وی ادامه داد: همچنین باید فلسفه­ های مضاف را با استناد به منابع دینی و روش اجتهادی پایه ریزی نماییم. یکی دیگر از ضرورت­ها، استخراج امتدادات حوزه­های علوم اسلامی به علوم انسانی است. رئیس جامعةالمصطفی، ‌فقه حوزه را برای پاسخگویی به تصاویر علوم انسانی نیازمند پایه ریزی  ابواب نو با اتکا به روش اجتهادی دانست و گفت: در همین راستا، تحقیقات تجربی باید در بدنه متفکران اسلامی و حوزه علمیه گسترش یابد و همچنین توجه به تفسیر موضوعی،‌یکی دیگر از ضرورت­هاست. وی یادآور شد: حرکتی که در حوزه­ های علمیه به برکت انقلاب اسلامی، شهیدان و امام خمینی(ره) پایه ریزی و با تأکیدات مقام معظم رهبری(مدظله العالی) و بزرگان حوزه و دانشگاه ادامه یافته است، باید قدر دانسته شود و با هدایت استادانی چون آیت الله جوادی آملی و آیت الله مصباح یزدی و تلاش جوانان، به سوی حرکتی بزرگتر و پایه ریزی تمدن نوین اسلامی ادامه یابد. شایان ذکر است در آیین اختتامیه دومین کنگره علوم انسانی اسلامی،‌ نخستین جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی،‌توسط آیت الله جوادی آملی، به آیت الله اعرافی اهدا گردید.