دیدار مسئولان مؤسسه شیعهشناسی با آیتالله اعرافی
آیتالله اعرافی در دیدار «حجتالاسلام بهشتیپور»، معاون پژوهش و «آقای علی تقیزاده»، قائممقام مؤسسه شیعهشناسی، بایستههای فقه تمدنساز را برشمرد. به گزارش مرکز خبر و اطلاعرسانی جامعهالمصطفی، وی، در این دیدار، ضمن اشاره به برخی از دستآوردهای جامعهالمصطفی، زحمات مؤسسة شیعهشناسی را در خور تقدیر و تحسینبرانگیز ارزیابی کرد و تصریح نمود: «امروزه، غرب بسیاری از ایدههایش را در قالب مطالعات اجتماعی بسط میدهد. پس فعالیت در عرصة جریانشناسی شیعه و تشیع ارزشمند است و به نحوی میتواند ابزاری برای تبیین و ترویج اندیشة شیعه باشد». عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، با بیان این که در ایران، مطالعات اجتماعی، مردمشناسی و تاریخی کمتر رواج دارد، تعامل بیشتر مؤسسه را با مراکزی همانند جامعهالمصطفی، که مطالعاتی در این زمینهها داشتهاند، موجب شکوفایی بیشتر مؤسسه شیعهشناسی و توفیق افزونتر در جریانسازی برشمرد و المصطفی آمادة همکاری در این عرصه دانست. وی ادامه داد: «پژوهشگاه بینالمللی المصطفی مطالعات جسته و گریختهای در این زمینهها داشته است. اگر امکاناتتان اجازه دهد، میتوان در این عرصه جریانسازی نمود». عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، با تأکید بر اهمیت تشکیل کنسرسیوم دربارة مطالعات اجتماعی و اسلامی، پیشنهاد داد که مسئولان مؤسسة شیعهشناسی با معاونت ارتباطات و بینالملل، معاونت پژوهش و پژوهشگاه بینالمللی المصطفی زمینههای همکاری را بررسی نمایند. آیتالله اعرافی همچنین با بیان این که جامعهالمصطفی پدیدههای اجتماعی میآفریند و جایگاه مهم و بینظیری در این زمینه دارد، تصریح کرد: «کارهای ما شفاف است، ولی نیاز نیست که آن را برجسته سازیم. لازم است تعامل قویتری داشته باشیم». رئیس المصطفی، با اشاره به راهاندازی ده مرکز پژوهشی در دنیا، بیان کرد: «سه هدف اصلی در اساسنامة المصطفی در نظر گرفته شده است: تربیت عالمان و محققان، تولید و بازتولید فکر و اندیشة شیعی متناسب با دنیای امروز، نشر و گسترش معارف اهلبیت(علیهمالسلام)». وی، در بخش دیگری از سخنانش، با اشاره به تمایزات فقه شیعی، اظهار داشت: «فقه شیعی به دلیل این که برای اهلبیت(علیهمالسلام) مرجعیت قائل است، نصوص بیشتری دارد و به این دلیل، از غنای ویژهای برخوردار است. شیعیان افزون بر کتاب و رسول(ص)، برای نصوص اهلبیت(علیهمالسلام) اعتبار ویژهای قائل است و آن را در طول فرمایشهای پیامبر(ص) میداند. چنین تفکری، نزدیک به هفتادهزار حدیث در دسترس ما قرار میدهد. از سوی دیگر، نباید عمق اجتهادی تشیع را از نظر دور داشت. البته مذاهب دیگر هم کار کردهاند، ولی اجتهاد شیعی بسیار عمیق و عقلانی است و از پشتوانة علم اصول سود میبرد. از دیگر ویژگیهای فقه شیعه، بهرهگیری از عقل با روش خاص و برخورداری از نگاه تطبیقی است». عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، با بیان این که در دورههایی، تعامل شیعه و سنی بسیار وسیع و قوی بوده است، اظهار داشت: «تشیع به دلیل این که کمتر در جریان حکومت بوده و غالباً در حاشیه قرار داشته، سرمایههای فکری، سیاسی و اجتماعی آن کمتر کاویده شده است. البته سرمایههای قویای در این عرصهها دارد. تجربة جمهوری اسلامی، بسیاری از این سرمایهها را عینی ساخت». وی افزود: «از سوی دیگر، باید به نگاه تطبیقی فقه شیعی با حقوق جدید توجه کرد. فقه ما در سیستمهای آموزشی نوسازی و بازسازی شده و در حوزة مطالعات جدید، مقالات و نشریات جدید و نیز رشتههای جدیدی پایهریزی گشته است». آیتالله اعرافی، با اشاره به نگاه تمدنی به فقه، گفت: «فقیه در مواجهه با فقه مراحل مختلفی را میگذراند: ابتدا، حکم را به صورت تکگزارهای مشخص مینماید. در ادامه، با طبقهبندی هر موضوع، ابواب فقهی مشخص میشود. نظامسازی، مرحلة بعدی کار است، همانند کاری که شهید صدر انجام داد. در این مرحله، نظام و تئوری کشف میشود. امتداد فقه در حوزة علوم و امتداد فقه در حوزة متن زندگی (هنر، معماری، بازی و...)، مراحل دیگر است». رئیس جامعهالمصطفی، بر لزوم توجه به همة مراحل بالا تأکید کرد و خاطرنشان ساخت: «المصطفی، بخشی از تجربة فقه تمدنساز را مطرح کرد و عینی نمود. نظام سیاسی ما برگرفته از تفکر فقهی ماست. باید بیش از این در این زمینه فعالیت کنیم». عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، برای تقویت این ایده ابراز نمود: «برای تقویت ایدة فقه تمدنساز، باید علم اصول را بازسازی کرد. علم اصول به پالایش و گسترش نیاز دارد. گشودن ابواب جدید فقهی، یکی دیگر از بایستههاست؛ میتوان در عرصههایی مانند تعلیم و تربیت، روابط عام و میانفردی اجتماعی، فضائل و رذایل، عقاید، مدیریت، خانواده، محیط زیست و... ابواب جدیدی گشود». آیتالله اعرافی، در پایان، تصریح کرد: «فقه ما باز و منعطف است و میتواند گرههای زندگی بشر را بگشاید». گفتنی است، در این دیدار، حجتالاسلام بهشتیپور، دربارة فعالیتهای مؤسسة شیعهشناسی توضیح داد و گفت: «مؤسسة شیعهشناسی بنا دارد به معنای واقعی، شیعهشناسی نماید. شیعهشناسی یعنی مطالعة وضعیت شیعیان دنیا». وی، با بیان این که باید خودمان را به دنیا معرفی کنیم، از ثبت مؤسسة شیعهشناسی در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری خبر داد و با اشاره به گرایشهای کارشناسی ارشد مؤسسه، بیان نمود: «مؤسسة شیعهشناسی سه گرایش در مقطع کارشناسی ارشد دارد: تاریخ شیعیان با تمرکز بر تاریخ اجتماعی، جامعهشناسی شیعیان، کلام شیعی از حیث اجتماعی». معاون پژوهش مؤسسة شیعهشناسی ادامه داد: «در مؤسسة شیعهشناسی، پشتوانههای نرمافزاری مطالعات شیعهشناسی را برعهده داریم و مباحث آموزشی را در دانشگاه قم پی میگیریم. به جز مؤسسه، هیچ جای دیگری وضعیت شیعیان را به صورت آکادمیک پیگیری نمینماید». وی، با بیان این که سالی یکی دو مطالعات موردی دربارة شیعیان جهان انجام میدهیم، تصریح کرد: «رویکرد ما در مؤسسه، استقلالی است و به تشیع، با نگاه اثباتی مینگریم». حجتالاسلام بهشتیپور به آمادهسازی چهار مجله در مؤسسة شیعهشناسی اشاره کرد و گفت: «تاکنون، نزدیک به 25 کتاب منتشر کردهایم که در زمینة جامعهشناسی، تاریخ، کارهای مستشرقان و... بوده است. ترجمههایی هم که به چاپ میرسانیم، همراه با نقد است». معاون پژوهش مؤسسة شیعهشناسی، مجموعة عالمان شیعه را کاری تمدنی دربارة عالمان شیعه در تاریخ برشمرد که در مؤسسه انجام میشود.
آیتالله اعرافی در دیدار «حجتالاسلام بهشتیپور»، معاون پژوهش و «آقای علی تقیزاده»، قائممقام مؤسسه شیعهشناسی، بایستههای فقه تمدنساز را برشمرد. به گزارش مرکز خبر و اطلاعرسانی جامعهالمصطفی، وی، در این دیدار، ضمن اشاره به برخی از دستآوردهای جامعهالمصطفی، زحمات مؤسسة شیعهشناسی را در خور تقدیر و تحسینبرانگیز ارزیابی کرد و تصریح نمود: «امروزه، غرب بسیاری از ایدههایش را در قالب مطالعات اجتماعی بسط میدهد. پس فعالیت در عرصة جریانشناسی شیعه و تشیع ارزشمند است و به نحوی میتواند ابزاری برای تبیین و ترویج اندیشة شیعه باشد». عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، با بیان این که در ایران، مطالعات اجتماعی، مردمشناسی و تاریخی کمتر رواج دارد، تعامل بیشتر مؤسسه را با مراکزی همانند جامعهالمصطفی، که مطالعاتی در این زمینهها داشتهاند، موجب شکوفایی بیشتر مؤسسه شیعهشناسی و توفیق افزونتر در جریانسازی برشمرد و المصطفی آمادة همکاری در این عرصه دانست. وی ادامه داد: «پژوهشگاه بینالمللی المصطفی مطالعات جسته و گریختهای در این زمینهها داشته است. اگر امکاناتتان اجازه دهد، میتوان در این عرصه جریانسازی نمود». عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، با تأکید بر اهمیت تشکیل کنسرسیوم دربارة مطالعات اجتماعی و اسلامی، پیشنهاد داد که مسئولان مؤسسة شیعهشناسی با معاونت ارتباطات و بینالملل، معاونت پژوهش و پژوهشگاه بینالمللی المصطفی زمینههای همکاری را بررسی نمایند. آیتالله اعرافی همچنین با بیان این که جامعهالمصطفی پدیدههای اجتماعی میآفریند و جایگاه مهم و بینظیری در این زمینه دارد، تصریح کرد: «کارهای ما شفاف است، ولی نیاز نیست که آن را برجسته سازیم. لازم است تعامل قویتری داشته باشیم». رئیس المصطفی، با اشاره به راهاندازی ده مرکز پژوهشی در دنیا، بیان کرد: «سه هدف اصلی در اساسنامة المصطفی در نظر گرفته شده است: تربیت عالمان و محققان، تولید و بازتولید فکر و اندیشة شیعی متناسب با دنیای امروز، نشر و گسترش معارف اهلبیت(علیهمالسلام)». وی، در بخش دیگری از سخنانش، با اشاره به تمایزات فقه شیعی، اظهار داشت: «فقه شیعی به دلیل این که برای اهلبیت(علیهمالسلام) مرجعیت قائل است، نصوص بیشتری دارد و به این دلیل، از غنای ویژهای برخوردار است. شیعیان افزون بر کتاب و رسول(ص)، برای نصوص اهلبیت(علیهمالسلام) اعتبار ویژهای قائل است و آن را در طول فرمایشهای پیامبر(ص) میداند. چنین تفکری، نزدیک به هفتادهزار حدیث در دسترس ما قرار میدهد. از سوی دیگر، نباید عمق اجتهادی تشیع را از نظر دور داشت. البته مذاهب دیگر هم کار کردهاند، ولی اجتهاد شیعی بسیار عمیق و عقلانی است و از پشتوانة علم اصول سود میبرد. از دیگر ویژگیهای فقه شیعه، بهرهگیری از عقل با روش خاص و برخورداری از نگاه تطبیقی است». عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، با بیان این که در دورههایی، تعامل شیعه و سنی بسیار وسیع و قوی بوده است، اظهار داشت: «تشیع به دلیل این که کمتر در جریان حکومت بوده و غالباً در حاشیه قرار داشته، سرمایههای فکری، سیاسی و اجتماعی آن کمتر کاویده شده است. البته سرمایههای قویای در این عرصهها دارد. تجربة جمهوری اسلامی، بسیاری از این سرمایهها را عینی ساخت». وی افزود: «از سوی دیگر، باید به نگاه تطبیقی فقه شیعی با حقوق جدید توجه کرد. فقه ما در سیستمهای آموزشی نوسازی و بازسازی شده و در حوزة مطالعات جدید، مقالات و نشریات جدید و نیز رشتههای جدیدی پایهریزی گشته است». آیتالله اعرافی، با اشاره به نگاه تمدنی به فقه، گفت: «فقیه در مواجهه با فقه مراحل مختلفی را میگذراند: ابتدا، حکم را به صورت تکگزارهای مشخص مینماید. در ادامه، با طبقهبندی هر موضوع، ابواب فقهی مشخص میشود. نظامسازی، مرحلة بعدی کار است، همانند کاری که شهید صدر انجام داد. در این مرحله، نظام و تئوری کشف میشود. امتداد فقه در حوزة علوم و امتداد فقه در حوزة متن زندگی (هنر، معماری، بازی و...)، مراحل دیگر است». رئیس جامعهالمصطفی، بر لزوم توجه به همة مراحل بالا تأکید کرد و خاطرنشان ساخت: «المصطفی، بخشی از تجربة فقه تمدنساز را مطرح کرد و عینی نمود. نظام سیاسی ما برگرفته از تفکر فقهی ماست. باید بیش از این در این زمینه فعالیت کنیم». عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، برای تقویت این ایده ابراز نمود: «برای تقویت ایدة فقه تمدنساز، باید علم اصول را بازسازی کرد. علم اصول به پالایش و گسترش نیاز دارد. گشودن ابواب جدید فقهی، یکی دیگر از بایستههاست؛ میتوان در عرصههایی مانند تعلیم و تربیت، روابط عام و میانفردی اجتماعی، فضائل و رذایل، عقاید، مدیریت، خانواده، محیط زیست و... ابواب جدیدی گشود». آیتالله اعرافی، در پایان، تصریح کرد: «فقه ما باز و منعطف است و میتواند گرههای زندگی بشر را بگشاید». گفتنی است، در این دیدار، حجتالاسلام بهشتیپور، دربارة فعالیتهای مؤسسة شیعهشناسی توضیح داد و گفت: «مؤسسة شیعهشناسی بنا دارد به معنای واقعی، شیعهشناسی نماید. شیعهشناسی یعنی مطالعة وضعیت شیعیان دنیا». وی، با بیان این که باید خودمان را به دنیا معرفی کنیم، از ثبت مؤسسة شیعهشناسی در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری خبر داد و با اشاره به گرایشهای کارشناسی ارشد مؤسسه، بیان نمود: «مؤسسة شیعهشناسی سه گرایش در مقطع کارشناسی ارشد دارد: تاریخ شیعیان با تمرکز بر تاریخ اجتماعی، جامعهشناسی شیعیان، کلام شیعی از حیث اجتماعی». معاون پژوهش مؤسسة شیعهشناسی ادامه داد: «در مؤسسة شیعهشناسی، پشتوانههای نرمافزاری مطالعات شیعهشناسی را برعهده داریم و مباحث آموزشی را در دانشگاه قم پی میگیریم. به جز مؤسسه، هیچ جای دیگری وضعیت شیعیان را به صورت آکادمیک پیگیری نمینماید». وی، با بیان این که سالی یکی دو مطالعات موردی دربارة شیعیان جهان انجام میدهیم، تصریح کرد: «رویکرد ما در مؤسسه، استقلالی است و به تشیع، با نگاه اثباتی مینگریم». حجتالاسلام بهشتیپور به آمادهسازی چهار مجله در مؤسسة شیعهشناسی اشاره کرد و گفت: «تاکنون، نزدیک به 25 کتاب منتشر کردهایم که در زمینة جامعهشناسی، تاریخ، کارهای مستشرقان و... بوده است. ترجمههایی هم که به چاپ میرسانیم، همراه با نقد است». معاون پژوهش مؤسسة شیعهشناسی، مجموعة عالمان شیعه را کاری تمدنی دربارة عالمان شیعه در تاریخ برشمرد که در مؤسسه انجام میشود.