ضرورت بازبینی جدی دولتمردان در نوع مواجهه با منتقدان/ نقد سالم؛ زمینه‌ساز تحقق همدلی بین دولت و ملت/ منتقدان دولت از حریم انصاف خارج نشوند
به گزارش میبد خبر مقام معظم رهبری در بخشی از رهنمودهای خویش در نخستین روز سال 1394 در جمع مجاوران و زائران حرم رضوی(ع)، با تاکید بر انتقاد سالم و سازنده و رعایت حریم‌ها در این زمینه به مسئولان نظام توصیه کردند به منتقدین خود «اهانت نکنند» و این نکته مهم را گوشزد فرمودند که «تحقیر مخالفان از سوی مسئولان، خلاف تدبیر و خلاف تدبیر و حکمت است»؛ واقعیتی که متاسفانه در مواردی از سوی برخی مسئولان ارشد اجرایی نادیده گرفته شده است.
این در حالی است که انتقاد سالم و سازنده را باید در زمره بهترین هدیه‌ها دانست؛ هدیه‌ای که هم در روابط متعارف میان انسان‌ها و هم در روابط بین ملت و مسئولان، می‌تواند نقش‌آفرین باشد و به بهبود اوضاع و رفع کاستی‌ها به بهترین وجه یاری رساند. فرمایش امام صادق علیه‌السّلام در این باره گویای اهمیت نقد سازنده است: «أحب إخوانی الیّ من أهدی عیوبی الیّ ؛ دوست‌داشتنی‌ترین برادرانم کسی است که عیب‌هایم را به من هدیه کند»(بحارالانوار، ج74، ص 282).
انتقاد سالم و منطقی می‌تواند بهترین نتایج را با کم‌ترین هزینه‌ها به ارمغان آورد، اما با این همه بسیاری از مسئولان به رغم تظاهر به نقدپذیری، میانه خوبی با نقدشدن ندارند و گاه هنگام مواجهه بانقد، متانت از کف می‌دهند و در مقابل منتقدان، «گارد تهاجمی» می‌گیرند.
این روحیه، مخصوص شخص و دولت خاصی نیست و در دولت‌های گوناگون وجود داشته؛ هرچند در برخی دولت‌ها نمود برجسته‌تری یافته است. برای نمونه در دولت سازندگی فضا برای نقادی رسانه‌ها و صاحب‌نظران «بسیار ضیق» بود و بسیاری از انتقادها و منتقدان با برخوردهای ناخوشایند روبرو می‌شدند؛ برخوردهایی که گاه با طعم مجازات‌های خاص هم همراه می‌شد.
در دوران دولت اصلاحات هم هرچند شعار اصلی رئیس‌جمهور و دولت، «توسعه سیاسی» و به تبع آن، استقبال از نقد و منتقد بود و دولتمردان از تبدیل معاند به مخالف و مخالف به منتقد سخن می‌گفتند، اما فضای غالب به گونه‌ای بود که اگر کسی زبان به «نقد جدی» و بنیادین سیاست‌های دولت می‌گشود، با انبوهی از هجمه‌های سازماندهی شده در رسانه‌های همسو با دولت موجه می‌شد و البته رویکرد گاه و بیگاه رئیس دولت هم در این راستا بی‌تاثیر نبود.
در آن دوران، بزرگانی همچون آیت‌الله مصباح یزدی که به تعبیر رهبر معظم انقلاب، به عنوان «عقبه تئوریک نظام» به شمار می‌آیند، تنها به دلیل نقدهای «صریح» و «اساسی» به تفکرات رایج در دولت، مورد هتاکی و گاه تمسخرهای آزاردهنده کسانی قرار گرفتند که همواره بر طبل نقد و توسعه سیاسی و شرح صدر می‌کوبیدند؛ اما در عمل، کم‌ترین انتقادها را نیز برنمی‌تابیدند.
در دوران دولت‌های نهم و دهم هم هرچند گاه و بیگاه برخی از کارگزاران میانی دولت، عرصه را بر منتقدان تنگ می‌کردند؛ اما برخورد شخص رئیس‌جمهور با منتقدان، در مجموع مناسب بود و منتقدان و رسانه‌های داخلی با آرامش خاطری بیش از دوران دولت‌های گذشته به نقد شخص رئیس‌جمهور و دولت می‌پرداختند و خاطرشان از شرح صدر رئیس‌جمهور آسوده‌تر بود.
فراموش نمی‌کنیم در یکی از کنفرانس‌های خبری، خبرنگار یکی از خبرگزاری‌ها انتقادهای بسیار تند و تیز و بعضاً غیرمنصفانه‌ای از رئیس دولت سابق مطرح کرد و پاسخ رئیس‌جمهور وقت چیزی جز لبخند و توضیحات محبت‌آمیز نبود.
در دولت یازدهم علیرغم شعارهای زیبای دکتر روحانی در دوران تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری مبنی بر نقدپذیری، رویکرد دولت و شخص رئیس‌جمهور در مواجهه با منتقدان گاه از مسیر اخلاق و متانت سیاسی خارج شده و با شعارهای اولیه سازگاری نداشته است. متاسفانه در این دولت، نه تنها کارگزاران میان دولت؛ بلکه رئیس دولت نیز در مواردی برخوردهایی نامطلوب با منتقدان داشته و ابایی از کاربرد تعابیر دور از شأن همچون «کم سواد»، «بزدل»، «به‌جهنم» و ... خطاب به منتقدان و مخالفان داخلی نداشته است؛ تعابیری که در مواردی واکنش صریح مراجع بزرگوار تقلید را هم به دنبال داشته است. از جمله این واکنش‌ها می‌توان به تذکر جدی آیت‌الله مکارم شیرازی اشاره کرد که پس از «بزدل» خواندن منتقدان از سوی رئیس‌جمهور، هشداردادند: « نباید مسئولین، انتقادکنندگان را مورد حمله قرار دهند و "از آن تعبیرات" استفاده کنند... ابزار ریاست، سعه صدر است؛ تحمل است؛ ملایمت است؛ حوادث را در خود هضم کردن و عصبانی نشدن و پرخاش نکردن است.»
استفاده از تعابیر ناگوار از سوی برخی مقامات برجسته دولتی موجب شده تا بسیاری از رسانه‌ها و جریان‌های سیاسی همسوتر با دولت محترم نیز با توجه به فضای ناسالم پدیدآمده، منتقدان دولت را آماج توهین‌ها و طعنه‌های گوناگون قرار دهند و با دامن‌زدن به این‌گونه بداخلاقی‌های سیاسی، زمینه دوقطبی شدن جامعه را فراهم آورند؛ اقدامی که پیامدهای ویرانگری به دنبال خواهد داشت.
به هر روی امید است دولت و رئیس‌جمهور محترم در سال 94 با تامل در برخی رویه‌های نادرست خود در قبال منتقدان، زمینه‌های تحقق همدلی و همزبانی بین دولت و ملت را با رفتار و منش نیکو فراهم سازند. و صد البته منتقدان نیز باید با رعایت انصاف و آداب نقد سالم و سازنده، از هم‌راستا شدن با کسانی که در پوشش نقد، به دخالت دادن شائبه‌های شخصی و جناحی می‌پردازند، بپرهیزند.
منبع: طنین ایران
