"میبدخبر"؛ به گفته بسیاری از مسئولین کشور حدود 16 سال است که خشکسالی به عنوان یک پدیده شوم بر کشور و استان ما سایه افکنده و با تاثیر بر منابع آبی، ما را با بحران کم آبی (بی آبی ) روبرو نموده و کشور را در وضعیت هشدار دهنده ای قرار داده است.
در این میان استان ما به خاطر اقلیم خشک و بسیار کم بارش بسیار آسیب پذیر و شکننده بوده و بدترین وضعیت را در بین استانهای کشور بخود اختصاص داده است. به نوعی که خشکسالی و کم آبی و تبعات آن  به مهمترین چالش استان تبدیل شده است
بسیار روشن است که تداوم این پدیده آینده خوبی برایمان به تصویر نخواهد کشید چرا که خشکسالی سالهای گذشته و بدنبال آن برداشتهای بی رویه  از سفره های آب زیر زمینی افت شدید سطح آبهای زیر زمینی استان را سبب گردیده است و با ادامه این روند خشک شدن چاهها و بدنبال آن تعطیلی بسیاری از فعالیتهای اقتصادی، صنعتی، و کشاورزی دور از انتظار نخواهد بود و شرایط زندگی برای مردمان این اقلیم خشک و خشن هر روز سخت و سختر خواهد شد...
در این زمینه برای اطلاع بهتر و بیشتر از وضعیت کنونی و پیش بینی وضعیت آتی آب و هوایی گفتگویی دلنشین با مهندس حمید زارع رئیس اداره هواشناسی سینوپتیک شهرستان میبد انجام شد، گفتگویی که چهره خشن خشکسالی را بی پرده به نمایش می گذارد...
جناب زارع بعنوان اولین سوال بفرماییدتعریفتان از خشکسالی چیست؟
خشکسالی یکی از پدیده‌های هواشناختی و از مهمترین مخاطرات جوی در کشورهای واقع در عرض‌های جنب حاره‌ ای مانند ایران است، در این مناطق که کمربند بیابانی کره زمین را در برگرفته است، خشکسالی امری محتمل بوده و ممکن است در هر محلی رخ دهد. البته ویژگی‌ها و اثرات خشکسالی از محلی به محل دیگر متفاوت است. در مناطق خشک و نیمه خشک همچون استان یزد، اثرات کمبود بارندگی بر روی منابع آب به سرعت آشکار می‌شود و حتی می‌تواند به بحران منتهی شود.
ببینید خشکسالی سه مرحله دارد:
الف) خشکسالی هواشناسی که ناشی از کاهش بارش نسبت به میانگین بلند مدت در یک منطقه است.
ب) با وقوع خشکسالی هواشناسی و تداوم کاهش بارشها در حوضه آبریز به همراه افزایش دمای هوا،  افزایش تبخیر و تعرق و نیاز آبی گیاه را بدنبال خواهد داشت، که به  آن  خشکسالی کشاورزی گفته می شود.
ج) ادامه این روند کاهش حجم جریان رودخانه و سطح آبهای زیر زمینی را باعث خواهد شد که به آن خشکسالی آبشناسی(هیدرولوژی) گفته می شود. در این مرحله است که خشکسالی آثار مخرب خود را بر جای خواهد گذاشت و عموم جامعه از وقوع آن مطلع خواهند شد و کاهش خسارات ناشی از آن بسیار مشکل و پرهزینه است و پیامدهای آن از بین رفتن کشاورزی، تعطیلی فعالیتهای اقتصادی، مهاجرت و برخی تبعات اجتماعی و محیط زیستی دیگر خواهد بود. متاسفانه ما الان در این مرحله قرار داریم.

خشکسالی چه تاثیری بر زندگی شهری و روستایی خواهد گذاشت؟
این پدیده از جمله مخاطراتی است که بصورت کوتاه،رمیان و بلند مدت بر  وضعیت اقتصادی و اجتماعی جامعه تاثیر می گذارد و ماهیت آن به گونه ای است که بصورت خزنده و تدریجی و بسیار آرام و نامحسوس بر پهنه های اقلیمی متفاوت حاکم و به یک بلای طبیعی با ابعاد و تبعات بسیار زیادی  تبدیل می گردد و چون بر خلاف  زلزله و سیل خسارات آن مشهود و ملموس نیست لذا کمتر از جانب مردم و مسئولین مورد توجه قرار گرفته و در نتیجه خسارات اغلب سنگین تر و گسترده تر و غیر قابل جبران تری را به بخشهای مختلف جامعه وارد می  نماید.
کمبود آب در روستاها، مشکلاتي نظير خسارت به محصولات کشاورزي و کمبود آب آشاميدني را در پي داشته  و در نهایت منجر به افزايش مهاجرت به حاشيه هاي شهري مي شود. همين موضوع باعث بروز آسيب ها و تبعات اجتماعي بعدي نظیر بیکاری، روی آوردن به شغل های کاذب و در بسیاری از موارد ارتکاب جرم خواهد شد
در واقع  پديده خشکسالي بر ظرفيت بالقوه يک منطقه اثر کاهنده دارد، زيرا بيکاري در منطقه افزايش مي يابد و استاندارد و کيفيت سطح زندگي مردم آن منطقه کاهش پيدا مي کند و در واقع وضعيت عمومي زندگي نیز به سطح پايين نزول مي کند که حتي سلامت ساکنان آن مناطق را تحت تأثير قرار مي دهد. کارشناسان سلامت معتقدند در طول دوره خشکسالي بيماري هاي قلب و عروق، حساسيت و بيماري هاي ريوي و تنفسي افزايش مي يابد که به دليل آلودگي هواي ناشي از گرد و غبار حاصل از فرسايش هاي بادي زمینی میباشد
-  دلایل کاهش بارندگی و خشکسالی چیست؟
 پدیده تغیر اقلیم و گرمایش جهانی یکی از دلایل کاهش بارش در عرضهای پاییتر از 45 در جه  می باشد که کشور و استان ما در این ناحیه قرار گرفته اند به طوری که اقلیم شناسان، بارشهای ناگهانی و خشکسالی و تداوم آن را دو نمونه از بارزترین نشانه های تغیر اقلیم می دانند.

وضعیت بارش کشور  و استان یزد در سال زراعی جاری چگونه است؟
بر اساس گزارش مرکز ملی خشکسالی سازمان هواشناسی کشور، شروع سال زراعی جدید یعنی در مهر و آبان ماه 94 با بارشهای خوبی در غرب و جنوب غرب کشور همراه گردید و در پایان آبان شاهد افزایش 134درصدی بارش کل کشور نسبت به بلند مدت در دوره مشابه بودیم اما در ادامه شرایط از آذر ماه تا اواخر زمستان تغیر کرده بگونه ای که تا پایان اسفند ماه بارش کل کشور به 6 درصد زیر نرمال کاهش یافت. در ادامه در فروردین ماه بارشهای نسبتا خوبی را در کشور شاهد بودیم اما بارشها در اردیبهشت ماه نیز کمتر از حد انتظار بود به نوعی که در نهایت جایگاه بارشی کشور در مدت مذکور به حدود یک درصد کمتر از نرمال رسیده است. همچنین استان یزد با کاهش 44 درصدی  نسبت به میانگین بلند مدت متاسفانه بدترین وضعیت را در بین استانهای کشور به خود اختصاص داده است
بر اساس پیش بینی صادر شده از پژوهشکده اقلیم شناسی، تا پایان شهریور 95 یه استثنای مناطق بسیار محدودی در جنوب شرق کشورکه بارشهای بیش از نرمال خواهند داشت مابقی مناطق کشور بارشها در حد نرمال و حتی در مناطق گسترده ای از نیمه شمالی کشور بارش کمتر از نرمال خواهدبود.
بر اساس این پیش بینی به لحاظ دمایی نیز همه استانهای کشور، با افزایش حدود 00.5 الی 01.0 درجه ای دما تابستانی  گرمتر از حد نرمال بلند مدت خود را تجربه خواهند نمود
لازم به ذکر است با توجه به شرایط موجود و پبش بینی فصلی انتظار می رود تا پایان سال آبی جاری استانهای یزد، سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و اصفهان در برخی بخشهای خود با کم بارشی بالای 30 درصد مواجه می باشد. با این وجود میانگین بارش کشور با کاهش 1 درصدی نسبت به بلند مدت حول و حوش میانگین بلند مدت می باشد.
البته در مناظق غربی کشور هستند استانهایی که 60 الی 70 درصد افزایش بارندگی نیز نسبت به بلند مدت دارند. اما نگاهی به نقشه های بلندمدت حاکی است که حتی در همین استانهای ترسال به دلیل خشکسالی های بلند مدت، دریافت کمی در بلندمدت داشته ایم  و بروز این خشکسالی ها تاثیر بسیار سویی بر منابع آبی و افت سطح آبهای زیر زمینی داشته بگونه ای این میزان افزایش بارش در برابر آن بسیار ناچیز می باشد.
وضعیت بارش در استان چگونه است؟ روند آن صعودی است یا نزولی؟
با توجه به استانها در می یابیم که استان یزد با کاهش 44 درصدی  متاسفانه بد ترین وضعیت را در بین استانهای کشور به خود اختصاص داده است  و مانند همیشه  کم  بارشترین وبحرانی ترین استان کشور می باشد. . بویژه در شهرستانهای اردکان، یزد، بافق ،اشکذر و میبد به ترتیب با کاهش 67، 55، 52، 52، 46 درصدی بارش نسبت به بلندمدت  وضعیت بسیار هشدار دهنده وتکان دهنده می باشد..

نکته حائز اهمیت دیگر این که متاسفانه بخش قابل ملاحظه ای از همین اندک بارشهای رخداده در سال جاری نیز بصورت پراکنده و در ارتفاعات بوده و در حد و اندازه بارش موثر نبوده است و لذا تاثیر آنچنانی در تغذیه سفره های آب زیر زمینی نداشته است . حال آنکه خشکسالی سالهای گذشته و بدنبال آن برداشتهای بیرویه  از سفره های آب زیر زمینی افت شدید سطح آبهای زیر زمینی را سبب گردیده است و این عدم تغذیه می تواند این شرایط  را تشدید نماید.
 امار بارش سالهای گذشته استان نیز بیانگر این است که روند تغبرات درصد بارش استان نسبت به میانگین بلند مدت از 18 سال گذسته تاکنون  نزولی بوده است و  تداوم این روند یعنی تداوم خشکسالی، امری که(ادامه خشکسالی) دانشمندان هم به آن اعتقاد دارند. پس آینده خوبی در انتظارمان نخواهد  بود و بزودی پیامدها و واقعیت های تلخ ناشی ازاین پدیده اقلیمی پدیدارتر و آشکار تر خواهد شد و ما ناچاریم با بهینه سازی مصرف و اتخاذ تدابیر مناسب و مدیریت صحیح، خود را با این شرایط اقلیمی سازگار نماییم.
به نظر حضرتعالی راه حل برون رفت از این بحران چیست؟
 در صورتی که یک عزم و اراده ملی و مردمی به کمک مسئولین بیاید خواهیم توانست این بحران بی آبی و خشکسالی را آنگونه که باید و شاید مدیریت کنیم. لازمه این اراده و عزم، تبیین وضعیت و شرایط بارندگی استان و کشور در کوتاه مدت(سال زراعی جاری) و در بلند مدت (گذشته) برای آحاد مردم و آگاهی آنها از تبعات ادامه خشکسالی هواشناسی و راهکارهای مدیریت و کاهش خسارات مربوطه و فرهنگسازی مصرف صحیح و بهینه و نهادینه کردن آن در بین اقشار مردم می باشد.
از این رو پایش و پیش بینی خشکسالی(که یکی از خدمات سازمان هواشناسی کشور است) نیازی اساسی است، بی شک با شناخت درست این پدیده و پذیرش آن به عنوان واقعیت اقلیمی و گریز ناپذیر کشور و پایش مستمر و تبیین وضعیت موجود و اتخاذ تدابیر و برنامه ریزی مناسب می توان موجبات کاهش آسیب پذیری و خسارات ناشی از این پدیده اقلیمی را فراهم نمود. تدابیری که منجر به بهینه سازی آب در بخشهای مختلف ازقبیل کشاورزی، صنعت و خانگی گردد. بخصوص در بخش کشاورزی به عنوان بزرگترین مصرف کننده منابع آبی کشور که اصلاح الگوی کشت، اصلاح روش های آبیاری و استفاده از تکنولوژیهای نوین مربوطه، کاهش هدر رفت بخش از عظیمی ذخایر آبی کشور را به ارمغان خواهد  آورد. اما اجرای همه این روشهای بهینه سازی بخصوص در بخش کشاورزی  نیازمند همکاری و تعامل همه جانبه مردم با دولت و مسئولین استانی و شهرستانی فعال در بخشهای کشاورزی و منابع آب کشور می باشد.

فرهنگ سازی در این زمینه چه نقشی دارد؟
ببینید متاسفانه علیرغم اینکه ما در کمربند خشک و بیابانی دنیا (یکی از کم بارشترین نقاط دنیا)  قرار گرفته ایم و  استان ما   کم بارشترین و خشکترین استان کشور می باشد  استفاده بی رویه از آب به یک فرهنگ تبدیل شده  و یک ماراتن مصرف آب و بدنبال آن برداشتهای بی رویه ای در استان مانند سایر نقاط کشور شکل گرفته بگونه ای که اگر کسی از  بیرون به وضعیت مصرف آب ما(بویژه در کشاورزی و صنایع) نگاه کند به سختی  خواهد پذیرفت که ما اهالی وساکنان یکی از خشکترین و کم بارشترین مناطق دنیا هستیم. مثلا هنوز در استان ما که یکی از خشکترین نقاط دنیا هست از سیستم آبیاری غرقابی برای آبیاری مزارع و باغات استفاده می شود. روشی که سالها ست حتی در پر بارشترین کشور های دنیا هم منسوخ شده است. لذا  همه ما باید بر این باور برسیم که آب بدون تردید مایع حیات و ارزشمندی است و به این باور برسیم که در صورت ادامه این روند بزودی آینده تلخی در انتظارمان خواهد بود. آینده ای که در آن شاهد تعطیلی بسیاری از فعالیتهای اقتصادی، صنعتی، و کشاورزی خواهیم بود و با کاهش آبدهی چاهها و کاهش کیفیت آب، خشک شدن تدریجی باغات و اراضی کشاورزی بعنوان بزرگترین فضای شهر و استانمان  را به نظاره خواهیم نشست .
وقتی به این باور رسیدیم وارثان خوبی برای میراث چند هزار ساله پدران و آبا و اجدادمان خواهیم بود.
با سپاس از حضرتعالی که وقتتان را در اختیار این نشریه قرار دادید.

منبع: ماهنامه بچه های کویر