تهیه :محمدرضا اشرفی-کارشناس آموزش سلامت مرکز بهداشت شهرستان میبد

ای کسانی که ایمان آورده اید روزه بر شما واجب شد همانگونه که بر گذشتگان مقررشد تا پرهیزکار شوید. آیه183سوره بقره

مقدمه:

ماه مبارک رمضان فرصتی برای سلامت جم و روان ،فرصتی برای استراحت بدن و پالایش روح ، فرصتی برای تزکیه نفس و تقویت اراده است .این ماه می تواند فرصتی برای تمرین زندگی سالم و معنوی باشد .پرهیز از پرخوری، ترک سیگار از بارزترین نشانه های زندگی سالم استروزه يكي از احكام انسان ساز اسلام است  كه آگاهي از همه فوايد و پي بردن به فلسفه كامل آن همچون ساير احكام الهي ممكن نيست . خداوند متعال مي فرمايد: « وَ أن تَصُوموا خَير لَكُم اِن كُنتُم تَعلَمُونَ » ( اگر شما روزه بگيريد براي شما بهتر است اگر بدانيد) .روزه آثار بهداشتي و درماني زيادي دارد. گر چه فلسفه روزه بسيار بالاتر از  فوايد بهداشتی و جسمي آن است و شخص مومن براي اطاعت امر خدا امساک می کند اما علاوه بر بركات معنوی آن، فوايد جسمي و رواني روزه بر كسي پوشيده نيست. روايات و احاديث فراواني در باب روزه ذكر شده است كه رابطه روزه و سلامتي را نشان مي دهد و امروزه تحقيقات پزشكي فوايد روزه را در پيشگيري و حتي درمان بعضي بيماريهاي گوارشي، دیابت، فشارخون، قلبي، عروقي ، رواني و غيره ثابت كرده است . پيامبر اكرم ( ص) مي فرمايند: صوموا تصحوا. روزه بگيريد تا سالم بمانید و يا در حديثي ديگر مي فرمايد (المعدة بيت كل داء و الحمئة راس كل دوا . معده مركز و خانه هر بيماري است، و پرهيز از غذاهاى نامناسب و زياد اساس هر داروي شفا بخش است)ماه مبارك رمضان فرصت خوبي است كه علاوه بر عبادت و روزه داري و دوري از هواي نفس  به تمرين خودمراقبتی، شيوه تغذيه سالم و دوري از افراط و پرخوری بپردازيم. لذا از آنجا كه بيشتر بيماريها بطور مستقيم و يا غير مستقيم به نوع غذاي انسان بستگي دارد توصيه  مي شود با اصلاح برنامه غذايي و مصرف بي رويه آن مانع ازچاقی, بیماریهای گوارشی ، دیابت، بيماريهاي قلبي ، عروقي  و غيره شويم.

دیابت و روزه داری:

ديابت يا بيماري قند به علت ناتواني بدن در توليد يا مصرف انسولين پديد مي آيد . انسولين ماده اي است که در بدن توسط غده لوزالمعده توليد مي شود و باعث مي گردد قند يا به عبارتي مهمترين منبع انرژي بدن مورد استفاده قرار گيرد. با توجه به شيوع بالاي ديابت در جامعه ، شمار زيادي از مبتلايان به بيماري قند به ويژه در آستانه ماه مبارک رمضان از پزشکان خود درباره امکان روزه داري سئوال مي نمايند که با توجه به شرايط خاص آنها ، اين مسأله اهميت زيادي دارد . قابل ذکر است که در افراد ديابتي ممنوعيت کامل روزه داري وجود ندارد و تشخيص نهايي اينکه آيا فرد مي تواند روزه بگيرد يا خير ، با صلاحديد پزشک و تصميم خود بيمار صورت مي گيرد.حفظ مقدارقند خون در حد طبیعی(۱۴۰-۶۰ میلی گرم درصد) هدف درمان دیابت است، کاهش شدید  قند خون با علامتهايي مانند ضعف و بي حالي شديد ، عرق سرد فراوان ،‌ تپش قلب ، سرگيجه ، تاري ديد ، در صورتي که دستگاه اندازه گیری قند(گلوکومتر  ) در اختيار داريد فوراً قند خونتان را اندازه بگيريد.

در صورتي که قند خونتان کمتر از ۵۰ باشد . حتماً روزه خود را افطار کنيد . اگر گلوکومتر نداريد ، با پيدايش چنين علائمي ، سريعاً روزه خود را افطار نماييد و با مصرف شربت يا شيريني مختصر از عوارض بعدي پيشگيري کنيد  .افراد دیابتی که آموزش های لازم برخوردار شده اند به خوبی قادرند تشخیص دهند که آیا می توانند روزه بگیرند یاخیر.زیرا این افراد طی آموزش های لازم خود دریافتند که به کدام گروه از دیابتی ها تعلق دارندودر مورد شرایط روزه داری در هر گروه حتما با پزشک خود مشورت می نمایند.از آنجا که افراد تحت درمان با انسولین به دنبال تزریق انسولین، باید غذا میل نمایند، پس توصیه نمی شود روزه بگیرند.

 افراد تحت درمان با داروهای خوراکی بهتر است با پزشک معالج خود مشورت نمایند. به این افراد توصیه می شود با مراجعه به مراکز سلامت جامعه خدمات مراقبتی و آموزشی لازم را دریافت نمایند

كنترل دیابت با روزه

پزشکان كاهش وزن را به بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت نوع دو توصیه می‌كنند. از آنجایی كه اضافه وزن و چاقی از عوامل ایجادكننده این بیماری می باشد و حساسیت سلول‌ها را به انسولین كم ‌می‌ کند  استفاده از یك رژیم غذایی كم كالری بسیار مفید است. «در صورتی كه بیماران مبتلا به دیابت نوع دو از سوی پزشك معالجشان اجازه روزه گرفتن را داشته باشید و بتوانید در دو وعده افطار و سحری داروهای خود را استفاده نمایید، توصیه می‌شود از یك رژیم غذایی متعادل استفاده نمایید. استفاده از انواع گوشت سفید به همراه انواع سبزیجات نظیر كدو و لوبیای سبز در كنار كمی نان جو سبوس‌دار نه تنها عارضه‌ای را در پی ندارد بلكه این بیماری را كنترل كرده و یا حتی بعد از ماه رمضان با یك آزمایش ساده مشخص خواهد شد كه فرد توانسته است میزان قند خود را حداقل به نصف میزان قبلی برساند.» در افراد دیابتی كه اجازه روزه گرفتن را دارند استفاده از آب و انواع نوشیدنی‌ها ضروری است و توصیه‌ می‌شود به هیچ عنوان از مواد غذایی پرچرب و شیرین نظیر زولبیا و بامیه استفاده نشود.

با چه غذايي روزه بگیریم  و با چه چيز افطار كنيم:

براي جلوگيري از جبران كم آبي و تشنگي توصيه مي شود در هنگام سحر از خوردن غذاهاي خشك نظير كوكو، كتلت ، گوشتهاي سرخ كرده  و ساير غذاهايي كه آب زيادي را مي طلبد و موجب عطش  مي شود خودداري و بجاي آن از غذاهاي آب پز و بخار پز مصرف شود همچنين  خوردن غذاهاي پرچرب و شيرين ، سوسيس و كالباس و خامه در هنگام سحري  مناسب نيست.توصيه مي شود برنامه غذايي ماه مبارك رمضان را به همان  سه وعده قبلی حفظ کنیم . ابتدا در افطاري با نوشیدنی نظیر شیر، چاي كم رنك ، خرما و مقداري نان و پنير، گردو وسبزي به استقبال افطاري برويم سپس دو ساعت بعد از آن كه معده آمادگي لازم را پيدا كرد  شام  را صرف كنيم درخلال دو ساعت مصرف ميوه و مايعات توصيه ميشود.برای پیشگیری از ضعف  خوردن غذاي كامل در سحر موردتاكيد است.غذاي سحري بايد كامل و سبك باشد ناهار می تواند جایگزین خوبی برای سحری باشد.توجه داشته باشید که حذف غذاي سحري  سلامتي شما را به مخاطره   مي اندازد.روزه بدون سحري موجب عدم تعادل نيازهاي تغذيه اي و كمبود كالري و پروتئين و سوخت ناقص چربيها و تركيبات كتوني در بدن ايجاد می کند كه  بوي بد دهان ، سردرد و دردهای عضلاني از علايم بارز آن است.براي جلوگيري از بروز يبوست و كم آبي در طول روز توصيه مي شود از غذاهاي حاوي فيبر ودر عين حال  ملين نظير خورشت آلو ، خورشتهاي داراي سبزي ، ميوه و سبزي ، روغن زيتون بهمراه سالاد مصرف كنيد.چهارگروه غذایی را در برنامه افطاری و سحری خود قرار دهید . همچنين براي  جلوگيري از اضافه وزن، دردهاي عضلاني و يبوست  در طول اين ماه ورزشهاي پياده روي و شنا بعد از افطار پيشنهاد مي شود.

(التماس دعا)

توصیه های کاربردی در ایام ماه مبارک رمضان:

1-مقدار مصرف مواد غذایی خود را بیست در صد کاهش دهید تا بدن از سوخت وساز چربیهای اضافی استفاده کند

2- همیشه و در همه حال به بهداشت مواد غذایی توجه کنید و در ضد عفونی سبزیجات دقت کافی بعمل آورید

3-در ماه مبارک رمضان توجه ویژه ای به بهداشت دهان ودندان نموده و بعد از غذا دندانهای خود را خوب مسواک کنید

4-ماه مبارک رمضان فرصت مناسبی برای ترک سیگار در افراد سیگاری است با ترک این عادت ناپسند به سلامتی خود و دیگران کمک کنید

5- از تغییرات ناگهانی و رژیم های سخت در ماه مبارک رمضان خودداری کنید. همچنین از مصرف غذاهایی که دارای بوی آزار دهنده هستند خودداری کنید